Çocuğun konuşması yaşından beklenenden çok geri ya da konuşma gelişimi açısından çok daha yavaşsa, o çocuğun konuşması gecikmiş konuşma olarak adlandırılır.
Gecikmiş Konuşmaya Ne Yol Açar ?
Çocuğun konuşmasının neden geciktiğini öğrenmek alınacak önlemler konusunda bir fikir verebilir.
Zihinsel yetersizlik temel becerilerin gelişimini geciktirebilir, hatta engelleyebilir. Yarık damak, tavşan dudak gibi konuşma organlarında oluşan bir problem doğrudan dil ve konuşma gelişimini geciktirebilir. Fiziksel yetersizlik, işitme kaybı ve görme özrü gibi bazı duyusal kayıplar, erken dil ve bilişsel gelişim için önemli olan deneyimleri engelleyebilir, bu durumda da çocuk çevrenin ve duyuların zengin kaynağından ve sonuç olarak bilgiden yoksun kalabilir.
Uzun süreli hastalıklar ve çocuğun sık sık hastalanması da dil ve konuşma gelişimini geciktirebilir.
Eğer çocuğun çevresinde ilgisini çeken, dil ve konuşma gelişimini destekleyen bir ortam yoksa, gelişimi daha yavaş olabilir. Bu konudaki uyarıcıların yetersizliği, uyarım eksikliği konuşmada gecikmeye yol açabilir. Çocuklar yetişkinlerle ve yaşıtlarıyla birlikte oynamak isterler. Yetişkinler de çocukların bu özelliğini dikkate alarak onlarla oyun oynamaya, konuşmaya uygun ortamlar yaratmalıdırlar… Çocuğun ait olma, sevme ve sevilme, kabul edilme gibi gereksinimlerinin giderilmemiş olması duygusal yoksunluğa yol açabilir. İki dil konuşulan ev ortamı, baskıcı aile tutumları, düşük sosyoekonomik düzey gibi çevresel faktörler de dil ve konuşma gelişimini geciktirebilir.
Bazen çocuğun geçmişinde veya çevresinde, konuşmasındaki gecikmeye etki edecek herhangi bir neden görülmeyebilir. Bazen de bir çok problem vardır. Fakat hiç biri dilde gecikme yaratacak kadar önemli ya da şiddetli değildir. Çocuk her nedense konuşmamaktadır. Bu konuşmalarında gecikme olmuş bir çok çocuk için geçerlidir.
Gecikmiş Konuşmanın Belirtileri Neler Olabilir ?
Gecikmiş konuşma hem derece, hem tür olarak çok değişiklik gösteren bir dil ve konuşma güçlüğüdür. Tanılamada siz anne babaların gözlemleri önemli bir yer tutmaktadır. Çocuğunuzu gözlemlerken, aşağıdaki belirtilerin onda olup olmadığına dikkat etmeniz yapılacak tanılamayı kolaylaştıracaktır.
Gecikmiş konuşması olan çocukların :
? Kısıtlı sözcük dağarcıkları vardır. Ya hiç konuşmazlar ya da zor anlaşılan birkaç sözcük kullanabilirler.
? Yutma, çiğneme, salya akıtma sorunları olabilir.
? Düşünce ve isteklerini anlatmada zorlanabilirler.
? Jest, mimik, işaret kullanmaya yönelebilirler.
? İletişim kurmaya karşı isteksiz davranabilirler.
? Çevrelerindeki seslere, konuşmalara ilgisiz davranabilir, dinlemez görünebilirler.
? Anlaşılmaz sesler çıkarabilirler.
? Çevreleriyle ve girdikleri yeni ortamlarda uyum güçlükleri gözlenebilir.
? Yalnız kalmayı tercih edebilirler.
? İsteklerini, düşüncelerini dile getirirken hoş olmayan (vurma, çarpma, ağlama, bağırma gibi) tepkilerde bulunabilirler.
? Dikkat süreleri kısa ve dağınık olabilir.
? Kavramları geç ve uzun zamanda öğrenebilirler.
? Bellekleri zayıf olabilir.
? Öğrendikleri bilgileri transfer ödemeyebilirler.
Burada dikkat etmemiz gereken, belirtilerin sıklığı ve devamlılığıdır. Ayrıca “Konuşma ve Duyma Kontrol Listesi”nde çocuğunuzun içinde bulunduğu ay ve yaşı göz önünde bulundurarak, dil ve konuşma gelişimini değerlendirebilirsiniz. Değerlendirmeniz sonucunda çocuğunuzun gecikmiş konuşması olduğundan şüphe ediyorsanız, yardım almak için zaman uygundur.
Kimden Yardım İstemelisiniz ?
Gecikmiş konuşma güçlüğü ne kadar erken fark edilirse, çocuğa yönelik tıbbî ve eğitsel önlemlerin alınması da o kadar erken olacaktır.
Çocuğunuzun durumuna ilişkin yaptığınız değerlendirmeler sonucunda bir doktora başvurabilirsiniz.
Doktor ilettiğiniz bilgileri ve tıbbî inceleme sonuçlarını değerlendirerek tanıyı koyacak ve gerekli tedavi şeklini belirleyerek sizi yönlendirecektir.
KONUŞMA BOZUKLUKLARI VE REHABİLİTASYONU
İnsanlar arasındaki iletişim modalitelerinden en önemli olanı sözel iletişim olup, bunun da temel elemanları işitme, ses, konuşma ve lisandır. Bu elemanlardan herhangi birisinde ortaya çıkabilecek bir sorun, kişinin yalnız çevresi ile iletişimin bozulmasına neden olmakla kalmayıp, aynı zamanda kendisi ile de hem organik hem de psikolojik sorunlar ortaya çıkartabilecek, düşünce, duygu, davranış ve ifadelerinde bozulmalar olabilecektir.
Fonasyon, akciğerlerden dışarı çıkan hava ile hızlı vokal fold hareketlerinin ortaya çıkarttığı ses, konuşma ise ortaya çıkan sesin artikülatörler ile kullanılan lisanın en küçük birimleri olan fonemlerin üretilmesi, lisan duygu ve düşüncelerin, sahip olunan kültürün sembolleri ile semantik ve sentetik yapılara uygun, santral bölgenin işlemlemesi ile kombine kavramların ifadesidir.
Normal konuşma ve sesi temel olarak 4 bölümde incelemek mümkündür: Bunlar:
1-)Respirasyon
2-)Fonasyon
3-)Artikülasyon
4-)Rezonasyon, olarak sıralanabilir.
Konuşma ve lisan gelişim evreleri de:
1-)yenidoğan dönemi (0-6 hafta)
2-)Gığıldam Dönemi (6 hafta-3 ay)
3-)Mırıldanma Dönemi (3-6 ay)
4-)Mırıldanma tekrarı dönemi (6-9 ay)
5-)Tekrarlama dönemi (9-12 ay)
6-)İlk sözcükler ve Tek sözcüklü cümle dönemi (12-18 ay)
7-)iki sözcüklü bileşimler dönemi (18-25 ay)
8-)2-3 yaş dönemi
9-)4-5 yaş dönemi
10-)5-6 yaş dönemi olarak sınıflandırılır.
Konuşma veya sözel iletişim bozukluğunu geniş anlamda; kişinin oral yoldan kendi kültürlerine uygun sembolleri çıkartma ve / veya formüle edebilmede uygulayamama şeklinde tarif edilebilir. konuşmayı sağlayan yapılardan herhangi birinde ortaya çıkabilecek bir disfonksiyon konuşma bozukluğuna yol açar.
Organik nedenli konuşma bozuklukları:
-Gecikmiş konuşma -İşitme kaybına bağlı
-Artikülasyon bozuklukları -Nörojenik Nedenli
-Yarık damak/dudak -Cerrahi müdahale sonrası
-Mental Reterdasyon -Travmalar
-Malokluzyonlar
-Serebral Palsi
Fonksiyonel nedenli konuşma bozuklukları:
-Gecikmiş konuşma
-Artikülasyon bozukluğu
-Ritm bozukluğu (Kekemelik, Hızlı Konuşma)
Konuşma bozuklukları genel olarak sınıflandırılacak olursa bunlar:
1-)Organik nedenler
2-)Çevre ve taklit
3-)Psikolojik (Çevreye tepki sonucu ortaya çıkan)
4-)Uyarım eksikliği
5-)Sakin çevre olması veya olmaması
6-)Anne ve babanın hatalı tutumları
7-)Çocuktan realist olamayan bir düzey bekleme
8-)Kardeşlerin etkisi
9-)İkiz Olma
10-)Bilingualizm’dir.
Konuşma bozukluklarında rehabilitasyonun amacı;kişinin sahip olması gereken kültürel özelliklerini, kişiliğine uygun nitelikte ses ve semboller ile formüle edip normal yöntemler ile her türlü ortamda ifade edebilecek şekilde restore etmektir. Konjenital bozukluklarda mevcut fonksiyonları maksimum düzeyde kullanılabilir hale getirerek normal kişilerle kaynaşmalarını sağlamaktır.